ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 14، شماره 12، اسفند 1400 ، شماره پی در پی 70

بررسی سبک‌شناسی نسخۀ خطی دیوان والی کرمانی

صفحه (19 - 39)
معصومه وفایی‌نیا ، رضا اشرف زاده (نویسنده مسئول)، جواد مهربان قزلحصار
تاریخ دریافت مقاله : تیر 1399
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : مهر 1399

چکیده

زمینه و هدف: والی کرمانی از شاعران دورۀ صفوی، معاصر با پادشاهی شاه صفی و شاه عباس دوم بوده است. از زندگی او اطلاعاتی در دست نیست. تنها یک نسخۀ خطی از دیوان وی در کتابخانۀ مجلس موجود است. از اشعارش استنباط میشود که سفرهایی به اصفهان و کاشان داشته و مدتی در این دو شهر اقامت کرده است. در این مقاله با معرفی وی و نسخۀ دیوان او سعی بر این است که اشعارش از نظرگاه سطحهای سبک‌شناسی مورد بررسی قرار گیرد.

روش مطالعه: پژوهش به شیوۀ کتابخانه ای انجام گرفته است و نسخۀ دیوان شاعر، جامعۀ آماری تحقیق است که با خوانش آن، موارد سطحهای سبک شناسی فیش‌برداری شده و مقاله براساس تحلیل فیشها نوشته شده است.

یافته ها: بررسی خصایص سبکی دیوانش نشان میدهد انواع وزنهای رایج شعر فارسی را استفاده کرده است. واژه های عربی، واژه های متداول سبک هندی مثل جنون، تبخاله، حباب، ترکیبات و واژه های متکلف سبکهای پیشین، اصطلاحات نجوم، عرفانی، و اصطلاحات میخانه ای را استفاده کرده است. در سطح ادبی، سرشار از آرایه های ادبی و انواع و اقسام صنایع بیانی و بدیعی است و آرایه های تشبیه، استعاره و تلمیح بالاترین استفاده را دارند. در مختصات فکری مضامین غنایی، مدح و منقبت، عرفانیات، اخلاقیات، مضامین تعلیمی، و تاریخ سروده وجود دارد.

نتیجه گیری: طبق این بررسی باید گفت والی از شاعران متوسط سبک هندی است که در سبک شناسی شعرش، پیرو سبک دوره بوده است. سروده هایش از نظر سطح زبانی، در کلیت ساخت زبانی ساده دارد اما در کاربرد انواع آرایه های ادبی شاعری تواناست و در سطح فکری، به موضوعات غنایی، عرفانی و اخلاقی توجه بیشتر کرده است.

کلمات کلیدی
نسخۀ خطی , دیوان اشعار , والی کرمانی , ویژگیهای سبکی

• انواع ادبی و شعر فارسی، شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1354). مجلۀ خرد و کوشش. دانشگاه شیراز. دفتر دوم و سوم: صص96 ـ 119.
• تاریخ ادبیات ایران، صفا، ذبیح الله. (1378) ج5، تهران: فردوس.
• تحلیل زمینه های معاهدۀ زهاب و پیامدهای آن بر دولت صفویه، ثواقب، جهانبخش و زکیئی، طاهره. (1395). فصلنامۀ پژوهشهای تاریخی دانشگاه اصفهان، (3) 52، صص 1ـ 24.
• تذکرۀ پیمانه، گلچین معانی، احمد. (1359). مشهد: دانشگاه مشهد.
• دانشنامه ادب فارسی، انوشه، حسن. (1376). ج 2. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
• دیوان والی، نسخۀ خطی، والی کرمانی، تهران: کتابخانۀ مجلس.
• سبک هندی و دورۀ بازگشت، خاتمی، احمد (1371). یا نشانههایی از سبک هندی در شعر دورۀ اول بازگشت ادبی، تهران: بهارستان.
• سبک شناسی شعر، شمیسا، سیروس. (1393). تهران: فردوس.
• سبک شناسی نظریه ها، رویکردها و روشها، فتوحی، محمود. (1390). تهران: سخن.
• شعر و ادب فـارسی. مؤتمن، زین‌العابدین. (١٣٦٤). تهران: زرین.
• محرمان سراپردۀ وصال، اشرف زاده، رضا. (1389). (25 مقاله در مورد شاعران و نکات دیریاب شعر) مشهد: دانشگاه آزاد اسلامی.
• موسیقی شعر، شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1388). تهران: آگاه.